Podkarpacki Klaster Energii Odnawialnej wraz z Rzeszowską Agencją Rozwoju Regionalnego i Agencją Innowacji Europejskich realizują projekt o nazwie: „FARADAY" - budowa trwałych mechanizmów współpracy transgranicznej w obszarze OZE. Przedsięwzięcie ma na celu poprawę warunków oraz przyspieszenie rozwoju społeczno-gospodarczego na obszarze regionu krośnieńsko-przemyskiego i lwowskiego na Ukrainie, a także poszerzenia wiedzy odnośnie odnawialnych źródeł energii.
W pierwszym kwartale 2014 roku przeprowadzono badania ankietowe w regionie transgraniczym PL-UA, gdzie głównie koncentrowano się na diagnozie możliwości implementacji OZE. Pozyskano informacje, które pozwoliły na wstępne rozpoznanie zasobów OZE i stanu wykorzystania energii odnawialnej, a także stanu aktywności i świadomości społecznej oraz przedsiębiorczości mieszkańców w aspekcie dotychczasowego wykorzystania w swojej działalności OZE. Zweryfikowano świadomościowe uwarunkowania postaw w wymiarze indywidualnym i instytucjonalnym (członków społeczności lokalnej, w tym przedsiębiorców oraz władz samorządowych) w odniesieniu do możliwość implementacji OZE. Ustalono także poziom kapitału społecznego jako czynnika rozwoju podregionu, potencjalnych korzyści, zidentyfikowano bariery rozwoju oraz czynniki stymulujące rozwój OZE.

Poprzez realizację wspólnej inicjatywy instytucji wspierających rozwój odnawialnych źródeł energii zostanie wydana publikacja: „Praktyczny przewodnik rozwoju OZE", w której przedstawiono dotychczasowe doświadczenia praktyczne z zakresu implementowania instalacji wykorzystujących OZE. Dzięki doświadczeniom przedstawicieli biznesu i nauki opracowaliśmy kompendium, które umożliwi poszerzenie wiedzy i stanie się siłą napędową do podejmowania działań mających na celu rozwój klastrów, a tym samym przedsiębiorców działających w branży OZE.
Zasadność przygotowania przewodnika dobrych praktyk OZE jest bezpośrednio związana z uzyskanymi wynikami badań sondażowych przeprowadzonych wśród samorządowców (wójtów, burmistrzów), przedsiębiorców branży OZE i mieszkańców badanego podregionu krośnieńsko-przemyskiego. Zdecydowana większość, bo aż (82%) mieszkańców nie korzysta z odnawialnych źródeł energii. Prawie 60% respondentów uważa, że inwestowanie w energię ze źródeł odnawialnych jest opłacalne. Tylko 1/3 respondentów (29,4%) posiada wiedzę na temat kosztów wykonania instalacji OZE, zaś blisko 71% takiej wiedzy wcale nie posiada. Gdyby sytuacja dochodowa respondentów uległa poprawie, 66,7% z nich zainwestowałaby w instalacje OZE. Do urządzeń energetyki odnawialnej, którymi badane osoby byłyby potencjalnie zainteresowanie zaliczyć można: kolektor słoneczny – 66,7% wskazań, system fotowoltaiczny – 41,7%, małą elektrownie wiatrową – 25%, pompy ciepła – 25%, inteligentne zarządzanie budynkiem – 25%, kotły na biomasę – 2,8%. Urządzenia te zaspokoiłyby potrzeby mieszkańców głównie w zakresie: przygotowania ciepłej wody użytkowej – 77,8% wskazań, ogrzewania i chłodzenia pomieszczeń – 58,3%, oświetlenia – 52,8%.
Do najistotniejszych barier ograniczających rozwój OZE w gminie, w opinii przedstawicieli jednostek terytorialnych, należą: brak informacji o zasobach OZE – 46,9% wskazań, brak wiedzy na temat możliwości uzyskania wsparcia finansowego ze środków UE dla projektów wykorzystujących OZE – 43,8%, brak wiedzy na temat doświadczeń z gmin stosujących OZE – 31,2%, brak wiedzy na temat możliwości wykorzystania OZE – 28,1%, brak wiedzy na temat technologii i producentów urządzeń niezbędnych do wykorzystania OZE – 28,1%, brak wiedzy na temat korzyści wynikających ze stosowania OZE – 25,0%, brak wiedzy na temat konieczności zwiększenia udziału OZE w produkcji energii – 18,8%.
W przypadku opinii przedstawionych przez samorządowców na terenie gmin objętych badaniem działają następujące instalacje OZE: kolektory słoneczne – 96,9% wskazań, urządzenia wykorzystujące biomasę (drewno, zrębki drzewne, trociny, pellet, słomę, siano, ziarno) – 53,1%, ogniwa fotowoltaiczne – 21,9%, urządzenia wykorzystujące energię wiatru – 21,9%, plantacje wieloletnich roślin energetycznych – 28,1%, pompy ciepła – 28,1%, wykorzystanie wód geotermalnych – 9,4%, wytwórnie paliw z biomasy – 3,1%.
Badane przedsiębiorstwa sektora OZE oferują następujące technologie i usługi: kolektory słoneczne – 71,4% wskazań, urządzenia z zakresu fotowoltaiki – 35,7%, urządzenia służące do wykorzystania energii geotermalnej – 35,7%, urządzenia służące do wykorzystania energii wiatrowej – 14,3%, urządzenia służące do wykorzystania energii bioenergii w zakresie wytwarzania energii i ciepła – 10,7%, urządzenia z zakresu kogeneracji i wytwarzania skojarzonego – 7,1%, urządzenia z zakresu efektywności energetycznej i redukcji emisji – 7,1%, oraz efektywności energetycznej budynków – 7,1%, %, urządzenia służące do wykorzystania energii wodnej – 3,6% wskazań, oraz biopaliw dla sektora transportu – 3,6%.
W zależności od stopnia realizacji rekomendowanych w „Wojewódzkim Programie Rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii dla Województwa Podkarpackiego" rozwój energetyki opartej o generację rozproszoną, przyjętą w ekspertyzie za najbardziej optymalną ze względu na specyfikę regionu transgranicznego, określono strukturę potencjału technicznego OZE w powiatach podregionu krośnieńskiego i przemyskiego. Podstawowym założeniem jest stworzenie systemu opartego o wiele źródeł prosumenckich i generacji rozproszonej pozwalającej na zwiększenie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. Zaletą tego rozwiązania jest rozwój energetyki prosumenckiej, a wadą brak odpowiednich uregulowań prawnych dla tego typu rozwiązań oraz wysokie koszty stworzenia systemu, który nigdzie w Polsce nie został dotąd wdrożony na szerszą skalę. Wariant ten zakłada rozwój wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych przez gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa oraz administrację samorządową w celu zaspokojenia własnych potrzeb energetycznych. Jest to wariant rozwoju sektora OZE, który powinien nastąpić przy wsparciu ze strony władz regionalnych.

Grzegorz Wisz, Małgorzata Lechwar